Kumiki: Wat is het stoombuigen van hout?

Jarno: Bij het stoombuigen van hout dwing je het hout in een bepaalde vorm waarbij de vezels vervormd worden. Door middel van stoom worden de vezels elastischer en kun je het hout over een mal buigen. Na afkoeling / droging zal het hout de vorm relatief behouden. Afhankelijk van de hoeveelheid vocht die achterblijft in het hout zal de vorm nog kunnen veranderen.

Kumiki: Wat is de volgorde van deze techniek?

Jarno: Voor het buigen is het juiste hout nodig, taai en rechtdraadig. Afhankelijk van de dikte moet het hout een bepaalde tijd met stoom omringd worden en vervolgens in een mal geklemd worden. Hier droogt het hout waardoor de cellen een nieuwe vorm krijgen. Als laatste moet het hout nadrogen in een mal om de vorm zoveel mogelijk te behouden.

Kumiki: Vindt er een chemisch proces in het hout plaats?

Jarno: Zover ik weet is er geen sprake van een chemisch proces. Vers gekapt hout is nog vochtig en daardoor flexibeler dan het gedroogde hout wat wij gebruiken voor constructies. Er wordt opnieuw vocht tussen de cellen gebracht waardoor het hout weer soepel wordt. Nadat het vocht weer in balans is met het vocht in de omgeving heeft het in principe geen eigenschappen verloren.

Kumiki: Welke apparatuur heb je hiervoor nodig?

Jarno: Voor het stoombuigen is er een afgesloten ruimte, stoom en een vorm waar het hout in gebracht en gehouden kan worden nodig. Hoe dit gefabriceerd wordt is van geen enkel belang. Er zijn natuurlijk gradaties in professionaliteit, maar de principes blijven hetzelfde.

Kumiki: Voor het M3 kantoor heb je meerdere ronde wanden gebouwd. Ging dit in een keer goed?

Jarno: Omdat we Essen gebruikt hebben zijn er maar weinig delen gesneuveld. Essen is heel geschikt om te buigen met stoom omdat het erg taai is. Een moeilijker onderdeel is de juiste vorm te behouden wanneer het hout van de mal afkomt. Dit is ongeveer te berekenen maar verrassingen zijn bij hout nooit uit te sluiten. Bij dit project is het tot mijn eigen verbazing bijzonder goed gegaan.

Kumiki: Zijn alle houtsoorten geschikt voor deze techniek?

Jarno: Zeker niet alle houtsoorten zijn voor deze techniek geschikt. Beuken, Eiken en Essen staan bovenaan de lijst van geschikte houtsoorten. Voor iedere houtsoort kun je dit opzoeken in bijvoorbeeld het Houtvademecum, maar zeker weten doe je het pas nadat je het zelf geprobeerd hebt.

Kumiki: Binnen de essen frames zijn platen van gerecycled acryl geplaatst, hoe zijn deze passend gemaakt?

Jarno: de panelen zijn door de firma Pyrasied gemaakt. Al in de fabriek hebben de ronde panelen de juiste radius gekregen. De panelen gaan eerst de oven in om het materiaal flexibel te maken en worden daarna over een op maat gemaakte mal geplaatst. Eigenlijk wordt min of meer dezelfde techniek als bij het stoombuigen toegepast.

Op de website van Pyrasied is te lezen dat de gerecycled acryl platen zelfs drie-assig gebogen kunnen worden, het zogenoemde vacuümvormen of dieptrekken.

Kumiki: Waarom is stoombuigen moeilijk?

Jarno: Deze techniek heeft een hoop variabelen die je niet allemaal en helemaal in de hand hebt. Een partij hout kan bijvoorbeeld perfect lijken, maar totaal niet luisteren naar wat jij wil. Gebreken binnen het hout zijn soms niet zichtbaar en kunnen bij dit soort belasting tot uiting komen.

Daarnaast is de mal niet de eindvorm van het hout. De mal moet een bepaalde extra buiging hebben, waarna het hout iets terug of soms zelfs verder mag buigen. Dit is deels te berekenen maar blijft een moeilijk onderdeel.

Een ander moeilijk aspect is de tijd die je hebt nadat het hout uit de stoomkist komt. Het is maar even soepel moet direct om de mal gevormd worden. Wanneer het hout dikker is, is er vaak brute kracht nodig. Dit in combinatie met tijdsdruk maakt het nog moeilijker.

Kumiki: Had je deze techniek eerder toegepast?

Jarno: Ik heb deze techniek een aantal keer toegepast maar op veel kleinere schaal, niet vergelijkbaar met het project voor M3.

Kumiki: Als mensen dit zelf willen doen, wat is de belangrijkste tip die je kunt meegeven?

Jarno: Maak verschillende proeven en houdt alle metingen die je kunt doen zoals tijdsduur, temperatuur, radius van een mal, dikte van je materiaal, heel consequent bij. Hier kun je aan draaien om tot een goed en betrouwbaar resultaat te komen.

Kumiki: Wanneer ga jij weer hout stoombuigen?

Jarno: Zodra er weer zo'n mooie opdracht met buigwerk op mijn pad komt, duik ik er zonder enige twijfel in.